گواهی پزشکی یا سند جرم!
یکی از وظایف پزشکان در ارتباط با فعالیت‌های حرفه‌ای خود، این است که بنا به تقاضای بیمارشان، اقدام به صدورگواهی در خصوص وضعیت سلامت، بیماری یا نقص عضو او بنمایند. برخی بیماری‌ها و نواقصی که افراد به آن مبتلا هستند، موجب می‌گردد تا از انجام وظایف و تکالیفی که قانونا برعهده آنان است، بتوانند معاف گردند، بنابراین بیمار حق دارد از پزشک خود گواهی بخواهد و پزشک هم باید به درخواست بیمار جواب مساعد داده و گواهی لازم را براساس واقعیت صادر نماید....
متأسفانه یکی از روش‌های غیراخلاقی برای فرار از انجام تکالیف قانونی، تمسک به عذر بیماری است. فرد متخلف برای رسیدن به مقصود سوءخود شخصا اقدام به جعل گواهی‌نامه به نام پزشک برای خود می‌نماید یا اینکه با مراجعه به پزشک او را راضی به صدور چنین گواهی می‌نماید. این نوع گواهی‌های خلاف به جهت آثار سویی که دارند و ممکن است موجب ضرر و زیان دولت یا اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر گردند، جرم شناخته می‌شوند.
ماده 538 قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد: «هرکس شخصا یا توسط دیگری برای معافیت خود یا شخص دیگری از خدمت دولت یا نظام وظیفه یا برای تقدیم به دادگاه گواهی پزشکی به اسم طبیب جعل کند به حبس از شش ماه تا یک سال یا سه تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
قانون‌گذار برای جلوگیری از صدور چنین گواهی‌هایی که نتیجه آنها ممکن است ایراد خسارت به دولت و یا فرد یا افراد دیگر باشد، علاوه بر ماده 538، ارتکاب آن را توسط پزشکان، به طور مستقل پیش‌بینی و مجازات شدیدتری را برای آنان در نظر گرفته است.
مطابق ماده 539 قانون مجازات اسلامی: «هرگاه طبیب تصدیق‌نامه برخلاف واقع درباره شخصی برای معافیت از خدمت در ادارات رسمی یا نظام وظیفه یا برای تقدیم به مراجع قضایی بدهد به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
مجازات مرتکب جرم صدور گواهی خلاف واقع
قانون‌گذار در تعیین مجازات مرتکب این جرم قایل به تفکیک گردیده است، به این ترتیب که چنانچه پزشک بدون اخذ وجه یا مالی اقدام به صدور گواهی خلاف نموده باشد که در اغلب قریب به اتفاق موارد چنین است، مجازات او مطابق قسمت اول ماده 539 قانون مجازات اسلامی، حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود. در ادامه ماده مزبور مقرر شده است که هرگاه گواهی مزبور به واسطه اخذ مال یا وجهی انجام گرفته باشد، علاوه بر استرداد و ضبط آن به عنوان جریمه، به مجازات مقرر برای رشوه‌گیرنده محکوم می‌گردد.
مطابق ماده 540: «برای سایر تصدیق نامه‌های خلاف واقع که موجب ضرر شخص ثالثی باشد یا آنکه خسارتی به خزانه دولت وارد آید مرتکب علاوه بر جبران خسارت وارده،به شلاق تا 74 ضربه یا به دویست هزار تا دو میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.»
گواهی خلاف واقع جهت ازدواج
به موجب ماده دوم قانون لزوم ارایه گواهی نامه پزشک قبل از وقوع ازدواج مصوب آذر 1317، «کلیه دفاتر ازدواج مکلف‌اند قبل از وقوع عقد ازدواج از نامزدها گواهی نامه پزشک را مبنی بر نداشتن امراض مسریه مهم که نوع آنها از طرف وزارت دادگستری معین و اعلام می‌گردد مطالبه نموده و پس از بایگانی آن به عقد ازدواج و ثبت آن با قید موجود بودن گواهی پزشک مبتنی بر تندرستی نامزدها اقدام نمایند.»
حال چنانچه دختر یا پسری که قصد ازدواج دارد مبتلا به بیماری مسری باشد و توسط پزشکی موفق به اخذ گواهی خلاف مبنی بر تندرستی شود، به‌موجب ماده پنجم قانون فوق، «هر پزشکی که برخلاف واقع گواهی تندرستی به نامزد بدهد یا بدون جهت از دادن گواهی نامه خودداری نماید به حبس تأدیبی از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
در قانون تخلفات، جرایم و مجازات‌های مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه نیز چنین آمده است:
«اشخاص زیر به حبس از 91 روز تا یک‌سال و یا به پرداخت جزای نقدی از دویست هزار ریال تا یک میلیون ریال و یا به هر دو محکوم خواهند شد.
الف) اشخاصی که در اعلام ولادت یا وفات بر خلاف واقع اظهاری نمایند.
ب) ماما یا پزشکی که در مورد ولادت یا وفات گواهی خلاف واقع صادر کند.»
چگونه از رودربایستی جهت صدور گواهی خلاف نجات یابیم؟
به یاد دارم که در کلاس درس استاد دکتر حسن توفیقی ایشان در این خصوص چنین می‌گفتند: «اگر دوستان، اقوام و آشنایان از شما گواهی خلاف واقع درخواست کردند هرگز رودربایستی نکنید و صریحاً به آنان بگویید که از آشنایان و دوستان انتظار ندارم که ازمن بخواهند دروغ بنویسم. مطمئن باشید که از شما نخواهند رنجید و حتی در ته دل شما را به دلیل صداقت و رعایت اصول اخلاقی تحسین خواهند کرد. شاید بد نباشد که در چنین مواردی از فرد درخواست کننده گواهی خلاف واقع سوال کنیم که چگونه ممکن است شما به فردی که دروغ می‌نویسد اعتماد کرده و با کمال اطمینان، خود و یا ناموس خود را جهت معاینه و درمان به وی بسپارید؟!»
اصولاً اگر تنها چند بار در برابر درخواست خلاف اطرافین مقاومت نمایید، خود آنان به عنوان یک عامل تبلیغاتی مناسب عمل کرده و به دیگران خواهند گفت که دکتر فلانی گواهی خلاف صادر نمی‌کند و در نتیجه دیگرانی نیز که دنبال پزشکی برای صدور گواهی خلاف هستند، متوجه می‌شوند که این گواهی را از شما نمی‌توانند بگیرند، لذا اصلا به خود اجازه نمی‌دهند که به سراغ شما بیایند، اما اگردر برابر خواست نامشروع این افراد تسلیم شوید و اقدام به صدور گواهی خلاف نمایید، دیگران نیز خود را محقّ می‌دانند که به این منظور به شما مراجعه نمایند و این امر باعث تکرار صدور گواهی خلاف واقع توسط شما خواهد گردید.
