تاریخچه گوش ،گلو بینی در ایران در دوره معاصر

چكيده:هر چند در آثار مهم پزشكي كهن ايران از سده هاي پيش، پزشكاني چون علي بن ربن طبري، رازي، اهوازي، ابن سينا و جرجاني به مباحث مرتبط با دانش گوش، گلو و بيني و حنجره نيز پرداخته اند، با اين همه آغاز آموزش رشته مزبور به شيوه نوين به دانشجويان پزشكي كشور رسماً بيش از هفتاد سال پيش در مدرسة طب آغاز شد و با برپايي دانشكده پزشكي تهران گسترش يافت. آموزش مباحث گوش، گلو و بيني عمدتاً در تهران در چهار بيمارستان آموزشي سينا، امير اعلم، وزيري و فارابي وابسته به دانشكده پزشكي آغاز شد. از پيشگامان آموزش رشته گوش، گلو و بيني در اين مراكز مي توان از مرحوم پروفسور محمد قلي شمس، پروفسور ماكس ماير، دكتر جمشيد اعلم، دكتر عبدالرضا طباطبايي نائيني، دكتر غلامحسين عليم مروستي، دكتر تقي منتخب، دكتر عبدالحسين طباطبايي، دكتر ابوالقاسم شيخ الاسلامي، دكتر محمد كوثر و دكتر عباس كاشانچي نام برد. از شروع آموزش مباحث نوين رشته گوش، گلو و بيني به دانشجويان پزشكي در ايران بيش از هفت دهه و از شروع دوره دستياري اين رشته حدود شش دهه مي گذرد.

نوشتار كنوني به تاريخچه برپايي نخستين مراكز آموزشي و پيشگامان رشته گوش و گلو وبيني در تهران مي پردازد. و همانگونه كه از عنوان آن برمي آيد اين مطالب شرح خدمات ارزنده اساتيد دوره هاي بعدي در دانشكده پزشكي تهران و همچنين تاسيس مراكز آموزشي نوين گوش و گلو و بيني در ساير دانشگاهها ي كشور را در بر نمي گيرد.

رشته تخصصي گوش، گلو و بيني و حنجره (اتورينولارنگولوژي) در نيمه دوم سده نوزدهم ميلادي در جهان به وجود آمده است^.(1)تا دهه هاي چهل و پنجاه ميلادي اغلب براي درمان عفونت هاي گوش و حلق و بيني و سينوس ها، اعمال جراحي گسترده فوري لازم بود اما با پيدايش آنتي بيوتيكها، امروزه اعمال جراحي براي مهار اين عفونت ها به ندرت صورت مي گيرد.⁽²⁾ هر چند در آثار مهم پزشكي كهن ايران از سده هاي پيش، پزشكاني چون علي بن ربن طبري، رازي، اهوازي، ابن سينا و جرجاني به مباحث مرتبط با دانش گوش، گلو و بيني و حنجره نيز پرداخته اند، با اين همه آغاز آموزش رشته مزبور به شيوه نوين به دانشجويان پزشكي كشور رسماً بيش از هفتاد سال پيش در مدرسة طب آغاز شد و با برپايي دانشكده پزشكي تهران گسترش يافت.

بررسي نگارنده اين به سطور نشان مي دهد در ايران، در برنامه آموزش دانشجويان شعبه طبي دارالفنون (نخستين مركز آموزش پزشكي نوين در ايران)، مباحث جداگانه بيماري هاي گوش، گلو و بيني ديده نمي شود، اما پس از تأسيس مدرسه طب (1297 ش / 1918م)، در برنامه آموزش دانشجويان پزشكي آن مدرسه، آموزش مباحث گوش، گلو و بيني (نظري و باليني) منظور شده است. با تأسيس دانشكده پزشكي تهران (1313 ش/ 1934 م) و پس از الحاق بيشتر بيمارستان هاي تهران به دانشكده پزشكي كه به همت پروفسور «شارل اوبرلن» (1895-1960 م) رئيس دانشكده پزشكي تهران انجام شد در بيمارستان هاي سينا، امير اعلم، وزيري و فارابي رسماً آموزش دانش نوين گوش، گلو و بيني آغاز گرديد.^{( 3)}

1.      بيمارستان سينا:از نظر تاريخي، نخستين بيمارستان به سبك نوين در سال 1268 هـ.ق/1851 م درتهران تأسيس شد. سپس در سال 1319 ش/ 1941 م نام آن از مريضخانه دولتي به بيمارستان سينا تغيير يافت و اين بيمارستان به دانشكده پزشكي تهران ملحق گرديد(5،4). به روايت راهنماي دانشكده پزشكي، داروسازي، دندان پزشكي و بيمارستان ها و آموزشگاه‌هاي وابسته، بخش گوش، گلو و بيني اين بيمارستان، نخستين بار طي سال هاي 1300-1319 ش/ 1921-1941، ابتدا توسط دكتر حبيب عدل (راديولوژيست) و بعد از آن دكتر علي فلاتي نظارت مي شد. اما هيچ يك ازاين دوپزشك، متخصص رشته گوش، گلو و بيني نبوده اند. دكتر علي فلاتي متولد 1286 ش/ 1889 م و دانش آموخته دانشكده پزشكي ژنو بود. وي در سال 1300 ش/ 1921 م به ايران آمد و از سوي «اداره كل بهداري» مسئوليت درمان بيماري هاي گوش، گلو و بيني را عهده دار گرديد. سپس با تأسيس دانشكده پزشكي تهران، به عضويت هيأت علمي آن دانشكده درآمد.(تصوير 1) بنابراين دكتر حبيب عدل و دكتر علي فلاتي را مي توان از نخستين پزشكاني دانست كه رسماً در ايران به رشته گوش، گلو و بيني پرداخته اند هر چند متخصص اين رشته نبوده اند^{.( 6 )}

دكتر علي فلاتي

درمانگاه گوش، گلو و بيني در مريضخانه دولتي (سيناي كنوني) در سال 1309 ش/ 1930 م تأسيس شد و طي سال هاي 1309 تا 1319 ش (1930-1940 م) زنده ياد پروفسور محمد قلي شمس (1283-1375 ش) (تصوير 2)استاد پيشگام چشم پزشكي نوين در ايران كه دانش آموخته فرانسه بود، تدريس مباحث چشم، گوش، گلو و بيني را به عهده داشت. پروفسور شمس در سال 1308 ش/ 1929 م از دانشكده پزشكي پاريس فارغ‌التحصيل شد، سپس در سال 1310 ش/ 1931 م تخصص چشم پزشكي را دريافت نمود و در همان سال به ايران بازگشت. وي از فروردين 1312 ش/ 1933 م ابتدا به رياست بخش چشم، گوش، گلو و بيني مريضخانه دولتي و سپس همين سمت را در بيمارستان «فارابي» عهده دار گرديد^{.( 6 )}

نوشته دکتر محمد حسین عزیزی- متخصص گوش و حلق و بینی- تهران

منبع:مجله راینولوژی ایران  وابسته به اتجمن علمی راینولوژی ایران - شماره یک – بهار 1388