تاریخچه فیزیوتراپی در ایران

به درستی نمی دانم تاریخچه چگونه تعریف شده ولی علی القاعده باید بیانگر تمام آن چیزهایی باشد که در گذشته مثلاً در راه تکامل رشته فیزیوتراپی در کشور به وقوع پیوسته، خواه این وقایع خوب یا بد یا بهرحال زمان و محیط بهر نحوی در این روند تأثیرگذار بوده است. آنچه می توان اظهار کرد این است که هرچه سعی شود تاریخچه ای را خلاصه تر کرد به همان اندازه نقائص آن افزایش پیدا خواهد کرد.

برای روشن تر شدن این تاریخچه ولو مختصر یا خلاصه شده لازمست به اختصار به شرایط آن روزهای بیمارستان ها که فیزیوتراپی بعنوان یک رشته یا تخصص نوپا بدون کمترین شناخت نه تنها در سطح جامعه بلکه در میان گروه پزشکی قدم جلو می گذارد اشاره ای بشود.

اصولاً تاریخچه طب مدرن امروز در جهان یعنی آغاز آناتومی، فیزیولوژی، تکثیر و تدوین تجارب، کتاب ها، مدارس طب به صورت آکادمی، آمپول ها، عکس برداری، آزمایشگاه به 150 سال نمی رسد. آقایGray تشریح کردن را در همین ایام با فرار از قانون در زیرزمین ها به صورت ابتدایی، محرمانه پایه گذاری می کند، جراحی، بیهوشی مدرن بسیار مقدماتی است.

بنابراین انسان قبل از شروع این طب مدرن که قرن ها در روی کره زمین زندگی می کرده مسلماً، هم دچار صدمه می شده، بیمار شده، غده داشته، عفونت داشته، معلولیت هم بوده و بهرحال درد داشته و باید در بهترین شرایط روز، خود را درمان می کرده است. انسان همیشه از درد گریزان بوده است.

در هیچ زمانی در حیات انسان نباید تصور کرد که مثلاً درمان امروز بهتر از گذشته و یقیناً نباید آیندگان هم تصور کنند که درمانشان بهتر از امروز خواهد بود. انسان از هر روشی که در طول تاریخ تکامل خود برای سلامت خود یا درد خود استفاده کرده مسلماً از بخش بوده و آنچه باید به آن توجه شود نبود. رفرانس های مکتوب از فلسفه نحوه استفاده و تأثیرات مثبت آن هاست. آن ها در گذشته برخلاف امروز به مسائل روحی روانی در تمام اقدامات خود توجه داشتند که این می تواند یکی از رازهای پنهان درمان مؤثر در گذشته باشد.

زمانی فیزیوتراپی اولین قدم خود را در کنار سایر گروه پزشکی کشور می گذارد که آغاز دهه 1340بود که دومین نفر در سال 1341 حضور خود را در نظام سلامت جامعه اعلام می نماید. تا آخرین دهه تعداد کل فیزیوتراپیست های کشور به اندازه انگشتان دست ها می شود.

فیزیوتراپیست های پیشگام کشور باید شجاع، جوان، ممّلو از انرژی و خدمتگزار بوده باشند که تاریخ این رشته را در همان آغاز درخشان کرده تا همیشه درخشان هم بماند. اینان با توجه به مشاهدات خود از انجمن حاکم در محل تحصیل شان سعی می کنند با همان دیدگاه انجمن خود را در ایران تأسیس کنند. اینان در حالی در سال 1345 انجمن خود را ثبت می نمایند که هیئت مؤسس، هیئت مدیره و اعضاء آن همه یکی بوده اند.

شروع به کار آنان باید از بیمارستان ها آغاز گردد و این خود بفهمد باید از کلمه فیزیوتراپیست استفاده نماید. در هیچ لغت نامه فارسی نه تعریف شده نه مشابه دارد و نه اطلاعی. تصور شود که مثلاً در بیمارستان هزار تختخواب (امام خمینی) یا سینا که مرکز جراحی ایران و ترمای شهر تهران بوده یا بیمارستان فیروزگر که مجهزترین بیمارستان وزارت بهداری به شمار می رفت در بخش های آن که مملو از بیمار بودند قدم گذاشته و مشاهده می شد که چه تعداد بیمار نیاز به فیزیوتراپی دارند؟ در شهرها پولیومیلیت غوغا می کند. بنابراین همین پیشگامان خیلی زود متوجه می شوند که اگر در پایتخت اوضاع بر این منوال است در سطح کشور نباید بهتر باشد، باید کاری کرد. تصمیم گرفته می شود که همین جوانان پر انرژی پیشنهاد اولین مرکز آموزش رشته فیزیوتراپی در کشور ارائه و می تواند به این کمبود پاسخ داده و با کمک سازمان بهداشت جهانی بالاخره در سال 1345 اولین مدرسه فیزیوتراپی در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران تأسیس و شروع به فعالیت می نماید و در مرداد سال 1348 اولین گروه فارغ التحصیل آن، حضور خود را برای خدمت به مردم جشن می گیرند. در این سال اولین موج فیزیوتراپیست به استان ها، با برگشت فارغ التحصیلان به شهرهای خود آغاز می شود. در مشهد آقای فیزیوتراپیست محمود برارثانی پیشگام استان خراسان می شوند. اینان باید همان اقداماتی را شروع کنند که اساتید خود آغاز کرده بودند و مبارزه کنند، مقاومت کرده خود را و تخصص را بشناسانند. خواننده نباید تصور کند همانند امروز عده ای آمدند و فیزیوتراپی را در کشور آغاز کردند، مدرسه ای را تأسیس کردند و آن را گسترش دادند. برای درک دشواری ها فقط اشاره می شود که اولین بخش فیزیوتراپی کشور بعد از پاره کردن چند جفت کفش و گذشت چند سال در زیرزمین یکی از بخش های بیمارستان امام در اطاقی چند متری آغاز می شود. اولین ساختمان آموزشی با چندین دانشجو در یک کانکس در گوشه ای از بیمارستان هزار تختخواب آغاز می شود سپس در ساختمانی محقر در خیابان کارگر نبش بلوار کار خود را شروع می کند. اولین رئیس این دانشکده جدید تأسیس در دانشگاه تهران دکتر ابراهیم چهررازی بودند که آشنایی بیشتری با رشته داشته اند. چقدر افتخارآمیز است و چه اتفاقاتی باید رخ داده باشد، چقدر باید پشت درب اطاق ها به انتظار ایستاده باشید و چقدر...... تا اینکه امروز همان سنگ بنا به 11 دانشکده فیزیوتراپی در کشور تبدیل شده باشد، همه به همت خود فیزیوتراپیست ها، کسی چیزی برای ما نساخت، همه را به همت خود ساختیم.

وقتی همان انجمن که پیشکستوتان تأسیس کردند ما در کشور ایران نه انجمن ارتوپدی داشتیم، نه جراحی اعصاب نه خیلی از تخصص های دیگر فعلی که می بایست، شرایط آن ها بهتر و برای تأسیس انجمن خودشان پارتی مهم تر و مؤثرتر هم داشتند. یکی از اولین کنگره گروه پزشکی در کشور که بدون حمایت دولت برگزار می شودPTO.

کنگره سالیانه انجمن فیزیوتراپی ایران بوده که بسیاری از متخصصین گروه پزشکی بیش از مشتاق بودن می خواستند علاقمندی نشان می دادند دکه در کنگره های انجمن ما سخنرانی کنند، نه انجمنی داشتند و نه کنگره ای.

خواننده بداند که برای همین حداقل دستیابی از همان آغاز سال های نخستین فیزیوتراپیست ها هرچه تجربه کردند، به خاطر دارند، وقت صرف کردند، مبارزه بوده، برای احقاق حقوق علمی، برای شرح وظائف قانونی و در یک کلام خلاصه شده برای خدمت به مردم. برای کاری که وظیفه دارد، برای مهارتی که کسب کرده برای آنچه که بیمار نیاز دارد و هیچ فردی در گروه پزشکی کشور صلاحیت انجام آن را ندارد.

شاید همین مختصر کافی باشد که ما با مبارزه شروع کردیم پشت درب اطاق ها ایستادیم تا یک اطاق 4×3 به ما بدهند سال ها دویدیم تا چند وسیله خریدند و آنقدر تلاش کردیم تا روزی نظام سلامت جامعه بفهمد که فیزیوتراپی سهمی در ارزشیابی بیمارستان ها دارد و نیاز به یک حداقل تجهیزات و شاید استاندارد. امروز بعد از بیش از 4 دهه تلاش می دانیم که در نظام سلامت جامعه دارای نقشی، مسئولیتی و وظائفی مستقل هستیم و باید در کنار تمام گروه پزشکی کشور در راه ارتقاء سلامت مردم کشور خود با وجدان بیدار خدمت کنیم، همگام با همکاران خود و همگام با اقشار جامعه- به پیش، که هنوز باید تلاش کرد. برای ارتقاء برای خدمت بهتر.

منبع -  انجمن  فیزیوتراپی ایران - فیزیوتراپیست محسن هاشمی