(توسط عوامل طبيعي)

هدف كلي
آشنايي با روشهاي جهت يابي با استفاده از خورشيد، ستاره ها،ساعت عقربه اي

جهت يابي
درطراحي واجراي صعودهادو اصل اساسي را بايد همواره در نظر داشت :
۱-مشخص كردن هدف
۲-  هدايت گروه به سمت هدف كه اين كار با جهت يابي دقيق وتعيين مشخصات جغرافيايي هدف مورد نظرامكان پذير است. كسب مهارت جهت يابي وتجربه اندوختن دراين زمينه به كوهنوردان امكان مي دهد كه در مكانهاي ناشناس ودر شرايط محيطي متفاوت برنامه خود را انجام دهند وبتوانند ضمن تشخيص موقعيت خود وهدف وعارضه هاي مهم،‌صعود موفقي داشته باشند. بنابراين اولين اقدام يك كوهنورد پيدا كردن جهات مختلف است .
تفاوت بين سمت و جهت
جهات نسبت به وضعيت فرد تغيير نمي كند وثابت هستند ولي سمتها به وضعيت قرار گرفتن افراد با مكان ها بستگي دارندومتغير هستند .

جهات اصلي عبارتند از : از شمال- جنوب-شرق وغرب .

جهات فرعي عبارتند از : شمال غربي-شمال شرقي- جنوب شرقي- جنوب غربي .

شماره تلفنهاي امداد واورژانس منطقه را همراه داشته باشيد .     

سمتهاي اصلي عبارتند از : جلو، عقب،‌راست وچپ .

سمتهاي فرعي عبارتند از : راست جلو،‌چپ جلو، راست عقب وچپ عقب .

واضح است كه پيدا كردن جهت به عنوان مبناي ثابت اهميت دارد وپس از تشخيص جهت است كه سمتها ارزش مي يابند. براي پيدا كردن جهات، يافتن يكي از آنها كافي است وسايرجهت ها نسبت به آن سنجيده مي شود. براي جهت يابي روشهاي گوناگوني وجود دارد كه آنها رابه صورت زير دسته بندي مي كنيم :

درروز:
الف: با استفاده از حركت ظاهري خورشيد

ب: جهت يابي با ساعت عقربه اي

در شب:
الف: با استفاده از ستاره قطبي

ب: با استفاده از حركت ظاهريمان

ج: با استفاده از صورت فلكي دباكبر

سعي كنيد در بدترين شرايط بهترين روحيه را داشته باشيد .

۱- جهت يابي در روز

الف) پيدا كردن جهات با استفاده از حركت ظاهري خورشيد.

براي جهت يابي از اين طريق به ترتيب زير عمل مي كنيم :

-قطعه چوبي را ‌در روي زمين بطور عمودي قرار مي دهيم (يا استفاده از تير برق،گل ودرخت و...)
-سايه سرچوبرابا يك تكه سنگ يا چيز ديگري علامت گذاري مي كنيم
-پس از يك ربع ساعت دوباره سايه سرچوب راكه تغيير كرده است علامت گذاري مي كنيم.
-سپس بوسيله خطي اين دو نقطه را در روي زمين به يكديگر وصل مي كنيم وامتداد مي دهيم.مشاهده مي كنيم كه جهت حركت سايه از مغرب به مشرق است . اگربه هر نقطه ازاين خط خطي عمود كنيم امتداد شمال وجنوب به دست مي آيد. به عبارت ديگر،‌ اگر فرد ناظر پاي چپ خود را روي علامت اول وپاي راست خود راروي علامت دوم بنهد،‌ روي او بطرف شمال خواهد بود.

درصورت همراه داشتن تلفن ازشارژ آن مطمئن شويد .

ب) جهت يابي با ساعت عقربه اي
در اين روش  به ترتيب زير عمل مي كنيم :
-ساعت عقربه اي رابا وقت محلي تنظيم مي كنيم،‌سپس آن را طوري در دست مي گيريم كه سايه عقربه ساعت شمار كه به طرف خورشيد گرفته شده در زير خودش قرار بگيرد.
-نيمساز زاويه اي را عقربه ساعت شمار با عدد 12 مي سازد رسم مي كنيم .
-نيمساز زاويه جهت جنوب را نشان مي دهد . دانستن اين نكته ضروري است كه در نيمكره جنوبي،‌نيمساز رسم شده فوق جهت شمال را نشان خواهد داد. با دانستن وقت(مثلاً با وجود ساعت كامپيوتري) مي توان با دو عدد چوب كوتاه وبلند وبا دو عدد باتون كه کوتاه وبلند باشد شبيه ساعت را ساخت،‌كه عقربه هاي آن روي وقت مورد نظر ميزان شده باشند وبدين ترتيب جه را توسط ساعت رسم شده مشخص كرد.

در يك كارت اطلاعات شخصي خود رابنويسيد ودريكي از جيبهاي جلويي لباستان قرار دهيد.نام ونام خانوادگي،‌گروه خون،‌تلفن ضروري و...

مطابق روش بالا با دانستن زمان مي توان جهت را پيدا كرد.همچنين با دانستن جهت، مي توان وقت را تعيين كرد و با ساختن ساعت آفتابي وقت را مي توان بدست آورد. يك ساعت آفتابي را نشان مي دهد .

۲- جهت يابي در شب :

مناسب ترين وسايل جهت پيدا كردن جهات مختلف درشب ، ستارگان وماه هستند كه در زير به ترتيب اهميت نحوه استفاده از آنها شرح داده مي شود .

الف) پيدا كردن جهت شمال بوسيله ستاره قطبي

ستاره قطبي(Polaris) يا جدي بهترين ودائمي ترين وسيله براي پيدا كردن جهت شمال در نيمكره شمالي است ودرصورتي كه به طرف اين ستاره بايستيم، به طرف شمال جغرافيايي ايستاده ايم. براي اينكه بتوانيم ستاره قطبي را از ديگر ستارگان تشخيص دهيم مي توانيم از صورتهاي فلكي دب اكبر يا دب اصغر يا ذات الكرسي به ترتيب زير استفاده كينم :
1-  صورت فلكي دب اصغر (يا خرس كوچك) شامل هفت ستاره به شكل ملاقه است وستاره ي قطبي پرنورترين ستاره وانتهايي ترين ستاره روي دستگيره اين ملاقه است از آنجاييكه در همه شبهاي فصول سال، ستاره هاي دب اصغر ديده نمي شود از ديگر صورت فلكي نيز براي پيدا كردن ستاره قطبي استفاده مي شود. اگر چه هر يك از صور فوق در همه شبها ديده نمي شود، اما همواره يكي از صورت فلكي دب اكبر يا ذات الكرسي را مي توان در آسمان صاف مشاهده كرد .
2-  صورت فلكي دب اكبر يا خرس بزرگ شامل هفت ستاره به شكل ملاقه است كه اگر فاصله دو ستاره انتهايي آبريز ملاقه رابه طور فرضي پنج برابر كنيم به ستاره قطبي مي رسيم با استفاده از صورت فلكي ذات الكرسي كه به صورت حرف انگليسي W است، كافي است كه فاصله دو ستاره ضلع داخلي W رابه طور فرضي پنج برابر كنيم تابه ستاره قطبي برسيم .

مراقب گذشت زمان باشيد.

صورتهاي فلكي مجموعه ستارگاني هستند كه دركنار يكديگر قرار  مي گيرند واشكال مختلفي را مي سازندكه مدت مشخصي از فصول سال در آسمان ديده مي شود .

ب) پيدا كردن جهات با استفاده از اشكال ماه

در مدت 30 روز،‌ ماه از هلال شروع مي شود وتاروز 13 و 14 و 15 به دايره كامل (بدر)‌مي رسد ودوباره به صورت هلال مي گردد وناپديد مي شود. با توجه به تغيير شكل ماه، به ترتيب بالا مي توان جهتها را پيدا كرد. در نيمه اول كه ماه ازهلال شروع وبه بدر ختم مي شود،‌ماه بطور متوسط از غروب آفتاب تا نيمه شب در آسمان قابل رويت است وبرآمدگي هلال به طرف غرب وقسمت داخلي قوس آن به طرف شرقاست با ادامه دادن فرضي امتداد ماه تا افق، جهات مذكور بدست مي آيد. درنيمه دوم كه ماه از حالت بدر كامل به هلال مي رسد ، ‌برآمدگي هلال ماه به طرف شرق وقسمت داخلي آن به طرف غرب قرار مي گيرد وازنيمه شب الي صبح در آسمان قابل رويت است .

ج) پيدا كردن جهات توسط صورت فلكي خوشه پروين

دسته اي ستاره در حدود پانزده عدد در يك جا به شكل خوشه انگور ديده مي شود كه به ان خوشه پروين مي گويند. اين ستارگان مانند خورشيد از شرق به طرف غرب در حركت ديده مي شوند، ولي در همه حال همه وقت،‌دم آن به طرف مشرق است .
د) پيدا كردن جهات توسط صورت فلكي بادبادكي
حدود هفت ستاره در اسمان به شكل بادبادك باعلامت (؟) ديده مي شود . اين ستارگان نيز از طرف شرق به طرف غرب در حركت ديده مي شوند كه در هر حال دنباله آن به طرف جنوب است.

هميشه يك وعده غذاي اضافه غيرفاسدشدني همراه داشته باشيد .

تهیه کننده:دکتر اکرم سادات تقوی