حجامت و اهدای خون

بر خلاف برخی تصورات  که آگاهانه و یا نا آگاهانه به آنها دامن زده شده است ، اهدای خون با حجامت تقابل ندارد . اهدای خون با حجامت معادل نیست وبا هم تفاوت دارند . مجموعه عام المنفعه انتقال خون با توجه به جایگاه و شرح وظایف خویش همواره از اظهار نظر در خصوص علل ، شیوه ها و نتایج اقدام به حجامت خودداری نموده و تاکید دارد که اگر چالش و یا تردیدی در اعتبار نظرات منتشره در باره حجامت وجود دارد باید بطور شفاف در گفتمان حرفه ای بین مسئولان متولی بهداشت و درمان ، اساتید دانشگاه و صاحب نظران آگاه بحث و تبادل نظر شده و نتایج آن به اطلاع عموم و اهل فن رسانده شود .

در اهدای خون ، از هر داوطلب واجد شرایط پس از مراحل مختلف ، مقدار 450 میلی لیتر خون وریدی با وسایل کاملا استریل اخذ میگردد . کلیه مراحل اهدای خون بر اساس استانداردهای بین المللی در قالب دستورالعملهای مستند تدوین و اجرا میشوند . مراجع نظارتی مستقر در هر پایگاه انتقال خون ، گروه ناظران ستاد مرکزی انتقال خون کشور و نیز مراجع نظارتی بین المللی بطور مستمر بر نحوه انجام فرایندهای مختلف انتقال خون و بویژه فرایند اهدای خون ، فراوری و بررسیهای آزمایشگاهی فراورده های خونی نظارت مینمایند . با توجه به اجرای دقیق دستورالعملها و استفاده از وسایل استریل ، اهدای خون منجر به انتقال آلودگی و عفونت در اهداکنندگان خون نخواهد شد .

از هر واحد خون سالم ، حداقل سه فراورده مختلف خونی تهیه شده که هر کدام از آنها برای نجات بیماران مصرف میشوند و به این ترتیب هر یک واحد خون اهدایی نجات بخش جان سه بیمار خواهد شد . اهدای خون یک ضرورت حیاتی برای سلامت جامعه است . اهدای مستمر خون موجب ارتقا سلامت عمومی در اهداکننده ، اعتماد به نفس ، افزایش روحیه و شادابی ، کاهش غلظت خون و جلوگیری از بروز سکته های قلبی میگردد . اهدای خون باعث افزایش مشارکت اجتماعی و تقویت مسئولیت پذیری ، ترویج ارزشهای دینی و انسانی و خودکفایی در تولید محصولات خونی میشود .

با کفایت تولید محصولات خونی ، ضمن عدم نیاز به واردات آنها ، از ورود آلودگیهای مختلف به جامعه نیز جلوگیری شده و هزینه های مربوطه در بخشهای دیگر حوزه سلامت و بهداشت عمومی مصرف خواهند شد . در مراکز انتقال خون ، اهدای خون با انجام مراحل مختلفی که جهت تامین سلامت اهداکنندگان و نیز مصرف کنندگان فراورده های خونی مشخص گردیده اند صورت میگیرد . از مهمترین این مراحل ، بررسی پزشکی داوطلبان اهدای خون و نیز بررسی آزمایشگاهی خون های اهدایی است . قسمت مهم بررسی پزشکی ، مصاحبه و مشاوره پزشک با داوطلب اهدای خون است و لذا  مشارکت آگاهانه ، صبورانه و صادقانه داوطلبان اهدای خون نقش مهمی در نتایج بررسی پزشکی دارد . در این مرحله ، با سوالاتی هدفمند ، سوابق پزشکی ، رفتارها و عادات داوطلبان مورد ارزیابی قرار میگیرد . از مهمترین رفتارهاییکه در سوابق داوطلبان اهدای خون بررسی میشود ، رفتارهای مخاطره آمیز غیر بهداشتی است . رفتارهای مخاطره آمیز به رفتارهایی اطلاق میگردد که در آنها خون یک فرد بصورت غیر بهداشتی با خون ، پوست آسیب دیده و یا مخاط فرد دیگری بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق وسایل ، تماس می یابد . از شاخص های بهداشتی بودن یک فرایند پزشکی ، استفاده از وسایل ، مواد و روشهای استریل و نیز نظارت و کنترل عوامل مسئول نظارتی در حوزه بهداشت و درمان است .

از رایج ترین رفتارهای غیر بهداشتی میتوان به خالکوبی ، سوراخ کردن گوش و یا سایر اجزای بدن ، تزریقات و اقدامات پزشکی غیر مجاز ، اعتیاد و بویژه اعتیاد تزریقی و استفاده از سرنگ ها و سایر وسایل تزریقی مشترک ، تماسهای جنسی نامطمئن ، استفاده از آرایشگاههای غیر بهداشتی و آرایشگرهای دوره گرد و .... اشاره نمود . حجامت به شیوه های مختلف انجام میشود که در برخی از انواع آن با ایجاد خراش بر پوست ، مواجهه خون فردی که حجامت میشود با وسایل کار و بویژه وسایل برنده اتفاق می افتد . اگر وسایل کار استریل نبوده و در روش انجام کار اصول بهداشتی رعایت نشود ، حجامت نیز میتواند باعث انتقال آلودگیهای مختلف شده و لذا از رفتار های مخاطره آمیز تلقی خواهد شد . هر اقدام پزشکی باید با اخذ مجوز از مراجع ذی صلاح صورت گیرد که صدور مجوز بمنزله تایید صلاحیت افراد برای انجام آن اقدام پزشکی ، تایید روشها و تاکید بر نظارت مستمر فنی و بهداشتی  بر افراد و مراکز مورد نظر می باشد . برابر قوانین موجود مرجع صالح  و قانونی جهت صدور مجوز اقدامات پزشکی ، حوزه معاونت درمان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی از طریق شبکه های بهداشتی و درمانی مناطق مختلف است .

در حال حاضر با اعلام مسئولان مربوطه ، مراکز انجام حجامت الزاما دارای مجوز فعالیت از آن حوزه نیستند و لذا همه مراکز حجامت قابل شناسایی و کنترل نخواهند بود . در چنین شرایطی منطقی است و سازمان انتقال خون نیز در راستای تعهدات خویش موظف است که برای حفظ و ارتقا سلامت محصولات خونی و جامعه ، انجام حجامت را بطور کلی یک رفتار مخاطره آمیز محسوب نموده و برابر مقررات فنی سازمان ،  آن را از مصادیق معافیت موقت از اهدای خون لحاظ نماید . قابل تصور و انتظار است که برخی از مراکز انجام حجامت ، اصول بهداشتی را رعایت می نمایند اما اظهار نظرها و شواهد غیر رسمی نمیتواند  ملاک تشخیص آن مراکز قرار گیرند و لذا همه مراکز انجام حجامت شامل این رویکرد بازدارنده خواهند شد .

بدیهی است در چنین شرایطی ، سازمان انتقال خون بعنوان تنها متولی تهیه خون سالم ، با حذف شدن موقت تعدادی از اهداکنندگانیکه اخیرا اقدام به حجامت نموده اند ، بیشترین نقصان را متحمل گردیده ولی سلامت محصولات خونی و جامعه اولویتی است که باید تحت هر شرایطی مد نظر قرار گیرد . در حال حاضر اقدام به رفتارهای مخاطره آمیز با معافیت اغلب یکساله از تاریخ آخرین انجام آنها همراه است که پس از سپری شدن این مدت ، داوطلبان اهدای خون میتوانند مجددا برای اهدای خون پذیرش شوند . داوطلبانیکه از اهدای خون معاف گردیده اند ، میتوانند با ترغیب دیگران به اهدای خون به وظیفه انسانی و اخلاقی خویش عمل نمایند .

با توجه به موارد فوق ، مراکز انتقال خون فقط به همه افرادیکه مایل به اهدای خون هستند تاکید مینماید تا حجامت ننمایند و اگر اقدام به حجامت نمودند ، تا یکسال از آخرین حجامت ، جهت اهدای خون مراجعه ننموده و خون اهدا نکنند . مراکز انتقال خون برای سایر افراد جامعه در خصوص انجام حجامت نظر ترغیبی و یا بازدارنده ابراز ننموده و تاکید دارد مراجع  آموزشی ، فرهنگی ، پژوهشی ، سلامت و درمان با تبادل نظر و ارزیابی های لازم به این مهم پرداخته و نتایج آن را برای افکار عمومی و بهره برداری اهل فن منتشر نمایند . مجموعه انتقال خون همچنین از کلیه نهادها ، ارگان ها ، گروهها و اقشار مختلف دعوت و درخواست دارد تا در ترویج فرهنگ خداپسندانه ، حیاتی و انساندوستانه اهدای خون در جامعه ، همفکری و همکاری نموده و نقش موثر خویش را در جهت تامین کافی خون سالم ایفا نمایند .

دکتر علی حسنی  -  مسئول روابط عمومی انتقال خون خراسان رضوی