چرا اهدای مستمر خون ؟

ضرورت و اهمیت اهدای خون :

در جهان امروز علي رغم تحول عظيم علمي و با وجود پيشرفت هاي بزرگي كه در علوم پزشكي رخ داده است ، هنوز تامين کافی خون سالم يكي از چالش ها و دغدغه هاي مجامع پزشكي جهان است . بشر تاكنون هيچ جايگزين مناسبی براي اين ماده حیاتی نیافته است و لذا  يكي از مهم ترين نيازهاي مراكز درماني در جهان برای نجات جان آسیب دیدگان سوانح و بلایا ، بیماران با جراحی های بزرگ و سوختگی های وسیع ، مبتلایان به بیماریهای مختلف مانند کم خونی ها و اختلالات انعقادی و نیز خونریزیهای دوران بارداری و زایمان و ... ، خون و فراورده های خونی سالم است . هر عضو جامعه در طول زندگی ممکن است به دلایل مختلف مصرف کننده خون و فراورده های خونی باشد . با توجه به وظایف حیاتی خون ، کمبود و یا وقفه طولانی خونرسانی در هر فرد می تواند منجر به آسیبهای وسیع اجزای بدن شود که در نهایت به مرگ یا معلولیتهای غیر قابل برگشت منجرخواهد شد . از هر سه نفر در طول زندگی ، یک نفر نیازمند خون و فراورده های خونی میگردد . آیا ما وعزیزانمان نیازمند خون نخواهیم شد ؟ گروههاي  مختلف خوني حلقه‌هاي زنجيره بشريت را به هم پيوند داده و تفاوتهاي  فرهنگي، نژادي وقوميتي را در برابر خود خوار و ناچيز مي كند چراکه همبستگي خون از تمامي اين تفاوتها كهن تر مي باشد. در زمان نياز ، دو هم خون از دو نژاد گوناگون مي توانند با اهدای خون  خود زندگي دوباره را به هم پيشكش كنند. عدم وجود جايگزين مناسب براي خون ، محدود بودن مدت زمان نگهداري خون و فرآورده هاي خوني و همچنین نیاز هميشگي به خون و فرآورده هاي آن سبب شده تا اهداي خون در سلامت افراد جامعه از اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار شود .

تامین خون و فراورده های خونی یک فوریت پزشکی است و با کاهش ذخایر خونی  تامین نیاز بیماران به این ماده حیاتی با چالش مواجه میگردد که فقط با افزایش مشارکت انسانهای مومن ، سالم و نیکوکار در امر انساندوستانه اهدای خون قابل پاسخگویی است .  هم اکنون انسانهای بسیاری هستند که با روشن بینی دریافته اند که اهدای خون سالم یکی از پاک ترین انواع انفاق است . امروزه با فرهنگ سازی و ترویج معروف پسندیده اهدای خون ، اعتقاد به باورهای مقدس دینی و سنتهای ارزنده اخلاقی ، بسیاری از اقشار جامعه با آگاهی از ضرورت تهیه مستمر خون سالم ، داوطلب اهدای این ماده حیات بخش میباشند . اهداکنندگان نیک اندیش و نیکوکار هر روز را روز اهدای خون و روز اهدای زندگی میدانند . بسياری از مردم کنجکاوند تا بدانند چه ميزان خون در بدن خود دارند. در واقع، حجم خون بدن درست مانند وزن بدن، از فردی به فردی ديگر متفاوت است و مقدار آن تا حدود زيادی به بزرگی جثه و جنسيت بستگی دارد اما در مجموع ، می توان گفت بيشتر بزرگسالان دارای حدوداً بين 4 تا 6 ليتر خون در بدن خویش هستند . هر داوطلب واجد شرایط در هر نوبت اهدای خون حدود 10 درصد از حجم خون خویش را اهدا مینماید که برای وی هیچ ضرر و زیانی نخواهد داشت . تمامی مراکز اهدای خون برای اهدای خون شرايطی را در نظر می گيرند. بعضی از اين شرايط بخاطر حفظ سلامت فرد اهدا کننده خون و برخی ديگر به منظور حفظ سلامت گيرنده خون در نظر گرفته شده اند . پزشک ، پيش از اهدای خون ، هر داوطلب را بررسی مینماید . اين بررسی شامل مصاحبه در باره سوابق پزشکی و رفتارهای فردی و نیز انجام معاينه می باشد . در صورتی که فرد تمامی شرايط لازم برای اهدای خون را داشته باشد مي تواند خون اهدا كند.

 

اهداکنندگان خون :

اهداکنندگان داوطلب  کسانی هستند که بصورت کاملاً داوطلبانه و بدون چشمداشت مادی مبادرت به اهدای خون خود نموده و در قبال آن چيزی دريافت نمی کنند. انگيزه اصلی اين افراد کمک به ديگران است . اهداي خون داوطلبانه مناسب ترین روش تامين خون سالم مي باشد. امروزه سازمان انتقال خون مفتخر است که با آموزش  های عمومی وفرهنگ سازی همگانی ،شناسایی جمعیت های سالم،تقویت انگیزه های انساندوستانه ،آموزش پرهیز از رفتار های پرخطر و بالاخره تشویق به اهدای منظم ،خون مورد نیازرا از داوطلبان آگاه وصادق اهدای خون تامین نماید.

اهدا کنندگان مستمر کسانی هستند که  که در يک دوره يکساله حداقل 2 بار خون اهدا نموده و فواصل نوبت های اهدای خون آنها کمتر از یک سال باشد. ثابت شده است اين گروه، سالم ترين و قابل اعتماد ترين گروه داوطلبان را تشکيل می دهند . اهداکنندگان مستمر، آگاهانه و با مسئولیت پذیری اجتماعی ، همواره  به سلامت همنوعان و جامعه خویش می اندیشند. اهداکنندگان مستمر خون صادقانه و صبورانه در مراحل مختلف اهدای خون مشارکت شایسته دارند . با اهدای مستمر خون ، همواره در هر زمان ، مقدار کافی خون از هر گروه خونی جهت رفع نیاز های بیماران در دسترس خواهد بود و اطمینان از ذخایر کافی خون حاصل خواهد آمد . اهداکنندگان مستمر مشارکت بیشتری در تامین فراورده های خونی در شرایط بحرانی دارند . .داوطلبان اهدای مستمر خون به واسطه اطلاع از شرایط و تجربه مراحل مختلف اهدای خون ونیز با آگاهی وپرهیزاز رفتار های پرخطر وهمچنین بررسی های پزشکی وآزمایشگاهی مکرر در هربار اهدای خون،از سالمترین اهداکنندگان خون بوده که درارتقای سلامت فرآورده های خونی نقش حیاتی ایفا می نمایند. اهداکنندگان مستمر بواسطه سوابق متعدد در اهدای خون ، با ارائه تجربیات ،  نگرش و باورهای مثبت و ارزنده خویش  در ترویج این نیاز حیاتی در میان اقشار مختلف جامعه نیز مشارکت موثری خواهند داشت . امروزه افزایش اهدای مستمر خون واهداکنندگان مستمر خون از شاخص های مهم  توسعه وتعهد اجتماعی  هر جامعه می باشد. در حال حاضر با توجه به تغییر روش زندگی ، افزایش بیماری ها ، استفاده از روش های نوین جراحی ، گسترش مراکز درمانی ، افزایش تخت های فعال بیمارستانی وارتقاء روش های تشخیصی ودرمان بیماریها نیاز به خون و فرآورده های آن افزایش یافته  به طوری که این نیاز روز افزون ، مشارکت بیشتر اقشار مختلف جامعه را دراقدام مستمر  به این امر خداپسندانه وحیاتی اجتناب ناپذیر می نماید. برای تامین خون کافی ، یک بار اهدای خون کافی نیست .

اهداکنندگان مستمر در صورت تمایل می توانند  به عضویت جمعیت اهداکنندگان مستمر در پایگاههای انتقال خون در آیند . عضویت در این جمعیت موجب ارتباط نزدیک و مستمر پایگاههای انتقال خون با اهداکنندگان عضو شده که طی آن ، مجموعه انتقال خون ضمن ارائه جدید ترین آموزشهای علمی  و مطالب مرتبط با اهدای خون  به اهداکنندگان ، امکان جلب مشارکت اهداکنندگان در برنامه های ترویج اهدای خون در جامعه ، برگزاری برنامه های فرهنگی و تجلیل از اهداکنندگان ،  برنامه ریزی دعوت منظم از اهداکنندگان به اهدای مجدد  خون ، به مدیریت مطلوبتر ذخایر خونی و اهداکنندگان خون در پایگاههای مربوط خواهد پرداخت  . شرایط عضویت در جمعیت اهداکنندگان مستمر شامل برخورداری از شرایط عمومی اهدای خون ، فاصله کمتر از یکسال از آخرین نوبت اهدای خون ، سالم بودن نتایج آزمایشات انجام شده بر روی خون اهدایی و  امکان اهدای خون حداقل دو بار در سال است . کارتهای عضویت اهداکنندگان مستمر متناسب با تعداد نوبتهای اهدای خون دارای سطوح و طبقه بندی مشخص است که نشانگر میزان مشارکت ، تعهد و شخصیت بارز اجتماعی و نیز سلامت اهداکنندگان گرامی خواهد بود. کلیه اهداکنندگان خون که دارای دو بار اهدای خون سالم  بفاصله کمتر از یکسال باشند میتوانند در پایگاههای اهدای خون و یا با حضور در دفتر برنامه ریزی ، جذب و نگهداری اهداکنندگان ، با   ارائه کارت ملی و یک قطعه عکس و تکمیل فرم مربوط پس از بررسی لازم ، به عضویت جمعیت اهداکنندگان مستمر در آیند . کارتهای عضویت اهداکنندگان مستمر دارای تاریخ اعتبار بوده که در صورت انقضای تاریخ  و یا با افزایش نوبتهای اهدای خون میبایست تمدید و یا تعویض گردند .

رنگ کارت عضویت اهداکنندگان مستمر	تعداد اهدای خون برای آقایان	تعداد اهدای خون برای بانوان
سفید	2 تا 9	2 تا 7
سبز	10 تا 24	8 تا 14
قرمز	25 تا 49	15 تا 39
نقره ای	50 تا 99	40 تا 69
طلایی	100 به بالا	70 به بالا

 

بانوان ، جوانان و اهدای خون :

علی رغم آن که بانوان نیمی از جمعیت کشور را تشکیل داده و قاعدتا نیمی از مصرف کنندگان خون هستند ، ولی درصد کمی از بانوان ، خون اهدا می­کنند . به طور کلی هر فرد واجد شرایط می تواند 4 بار در سال خون اهدا نماید ولی تعداد نوبت های مجاز برای اهدای خون بانوان 3 بار در سال تاکید شده است . درپایگاه های اهدای خون ، بانوان نیز چون آقایان فقط زمانی موفق به اهدای خون می شوند که بررسی های پزشکی به عمل آمده ، آنان را واجد شرایط اهدای خون شناخته و اطمینان حاصل شود که اهدای خون برای آنان ضرر و زیانی ندارد . با این حال مشارکت بانوان کشور ما در اهدای خون ، کمتر از 10 درصد کل داوطلبان بوده و این در حالی است که میزان این مشارکت در كشورهای توسعه‌ یافته تا 55 درصد می‌رسد . نسبت بسیار پایین مشارکت بانوان کشور در اهدای داوطلبانه خون دلایل متفاوتی دارد . نگرانی از كم‌خونی ، ترس از خونگیری ، عدم توجه به تغذیه مناسب و عدم اطلاع رسانی كافی ازمهمترین دلایل استقبال کم بانوان از اهدای خون است .بعضی از بانوان بر این باورند كه کم خون هستند و  اهدای خون برایشان مضر است . در پایگاه اهدای خون قبل از خونگیری ، توسط پزشک علاوه بر معاینات مربوطه برای هر فرد ، آزمایش هموگلوبین انجام می گیرد و لذا  به هیچ وجه اجازه اهدای خون به فرد مبتلا به كم خونی داده نمی شود . ازطرفی برای تسریع در جایگزینی ذخیره آهن و جلوگیری از بروز کم خونی به همه بانوان بعد از اهدای خون تعدادی قرص آهن تجویز و توصیه به مصرف آن می گردد . بانوان نیز میتوانند با اهدای مستمر خون ، نقش موثر خویش را در سلامت جامعه ایفا نمایند .

مشارکت فعال نسل جوان در تامین خون سالم از اهمیت بالایی برخوردار است . جوانان سالم ، پرشور و آگاه می توانند سال های متمادی اهدای  مستمر خون داشته باشند . امروزه با اطلاع رسانی و آگاهی از ضرورت اهدای خون ، شاهد مشارکت شایسته جوانان ایران اسلامی در این امر و سلامت جامعه هستیم که  با وجود جمعیت بالای جوان کشور، انتظار بیشتری از آنان است . این تنها انتظار ما نیست ، انتظار بیماران و جوانان بیماری است که برای زنده ماندن محتاج به خون سالم شما هستند . آنها را دریابید.

 

شرایط عمومی اهدای خون :

• سن 18 تا 60 سال ( هداکنندگان مستمر تا 65 سال )

 

رعایت تعداد نوبتهای اهدای خون درسال ( آقایان  4نوبت در سال و بانوان 3 نوبت در سال )

• حداقل وزن 50 کیلوگرم
• پرهیز از رفتارهای مخاطره آمیز و غیر بهداشتی
• داشتن سلامت عمومی جسمانی و روانی
• رعایت حداقل  فواصل اهدای خون به میزان 8 هفته

در زمان مراجعه  به پایگاه های اهدای خون کارت ملی خویش را بهمراه داشته باشید .

 

فراورده های خونی :

خون می تواند به صورت کامل و يا پس از جداسازی اجزاء مختلف بصورت فرآورده های آن مصرف شود . بیماران بندرت به تمامی اجزای خون کامل احتياج دارند . بنابراين استفاده از فرآورده های خونی بدليل اثرات درمانی بهتر و عوارض کمتر ، بر مصرف خون کامل ارجحيت دارد و همچنين امکان استفاده چند بيمار از يک واحد خون فراهم می شود . با تهیه فرآورده های خونی از هر واحد خون اهدایی ، می توان جان چند بیمار رانجات داد . انواع فرآورده های خونی عبارتند از : گلبول های قرمز فشرده ، پلاسما ، پلاکت ، فاکتور انعقادی ( کرايو ) . بنابراين چهار فرآورده از يک واحد خون می توان تهيه نمود که هر کدام نجاتبخش جان انسان بیماری خواهد بود .

 

رفتارهای غیر بهداشتی و اهدای خون :

همه انسانها در طول زندگی  از طریق عوامل محیطی پیرامون خویش و همچنین با انجام برخی رفتارها ممکن است در معرض ابتلا به آلودگی های مختلف میکربی قرار گیرند . تماس مستقیم و یا غیر مستقیم( مثلا از طریق وسایل تیز و برنده )  با ترشحات بدن و بویژه خون فرد آلوده به یک میکرب ، از عوامل مهم انتقال آلودگی های میکربی در بین انسانها به شمار می رود . مهمترین راه سرایت برخی ویروسها از جمله ویروسهای هپاتیت بی و سی و ویروس مولد ایدز از طریق تماسهای  خونی  است . برخی افراد مبتلا به  آلودگیهای مختلف میکربی و بخصوص ویروسی از آلودگی خویش مطلع نبوده و علائم بیماری مربوط را نیز ندارند که اصطلاحا این افراد ناقل میکروب هستند  . وجود عفونت پنهان در افراد ناقل میکرب ، علاوه بر آنکه منجر به تاخیر در شناسایی و اقدامات درمانی و یا پیگیرانه در فرد میشود ، خطر بالقوه ای برای انتشار آلودگی و انتقال میکرب به دیگران به شمار می آید .  ناقلین میکرب معمولا بطور تصادفی در بررسی های آزمایشگاهی مختلف مشخص میشوند . از روشهای مهم کشف آلودگی احتمالی ، بررسی و  شناسایی انجام اخیر رفتارهایی در افراد است که میتوانند منجر به انتقال آلودگیهای مختلف میکربی  شوند . این رفتارها را اصطلاحا رفتارهای پرخطر و غیر بهداشتی مینامند . مبادرت به رفتارهای غیر بهداشتی با خطر فزاینده سرایت میکربها به بدن همراه بوده که ممکن است موجب بیماری فرد و یا ناقل شدن وی به میکرب گردند. یکی از مراحل مهم اهدای خون ، مصاحبه و معاینه پزشکی داوطلبان اهدای خون است که در آن ضمن ارزیابیهای های مختلف پزشکی ،  به منظور کشف آلودگیهای احتمالی افراد به میکربها و بخصوص ویروسهای مورد نظر، احتمال انجام اخیر رفتارهای غیر بهداشتی نیز با دقت مورد سوال و کنکاش قرار میگیرد . پاسخ صادقانه داوطلبان اهدای خون به سوالات پزشکی در این مرحله ، نقش مهمی در تامین سلامت سیستم اهدای خون و تهیه فراورده های سالم خونی داشته و از وظایف و مسئولیتهای انکار ناپذیر و اخلاقی  همه داوطلبان میباشد بخصوص آنکه این مشارکت صادقانه ممکن است منجر به راهنماییهای مهم پزشک به افراد برای ارزیابی وضعیت سلامت خود آنان نیز گردد که غفلت از آنها ممکن است ضایعات جبران ناپذیری برای فرد ، خانواده و اطرافیان وی بهمراه داشته باشد . در انتقال خون با کشف اقدام اخیر به رفتارهای غیر بهداشتی ، داوطلبان مورد نظر توسط پزشک  از اهدای خون معاف شده و به آنان مشاوره لازم ارائه خواهد شد . معافیت از اهدای خون بدلیل انجام رفتارهای پر خطر اغلب بطور موقت و به مدت یکسال از انجام رفتار غیر بهداشتی مربوط اعمال میگردد . دلیل اعمال معافیت موقت از اهدای خون متعاقب انجام رفتارهای غیر بهداشتی آن است که در صورت احتمال آلودگی فرد مورد نظر،  مدت زمانی طول خواهد کشید تا شناسایی  میکرب ( ویروس ) با روشهای آزمایشگاهی میسر گردد . این مدت زمان از ورود میکرب به بدن تا شناسایی آزمایشگاهی آن  ، مرحله پنجره آلودگی نامیده میشود  . مرحله پنجره  به دلایل گوناگون برای میکرب های مختلف مدت زمان متفاوتی است ولی برای اغلب میکروبها حداکثر تا یکسال خواهد بود و لذا اهمیت دارد تا افرادیکه اخیرا مبادرت به رفتارهای غیر بهداشتی نموده اند مدت انجام آن را نیز برای تخمین زمان ارزیابی دقیق آزمایشگاهی خویش اعلام نمایند .برای حفظ و ارتقا سلامت همه اقشار جامعه  که میتوانند داوطلبان بالقوه اهدای خون نیز باشند ، اطلاع از انواع مختلف رفتارهای غیر بهداشتی و لزوم  پرهیز از آنها ضروری است . هر رفتاری که در آن ترشحات آلوده کننده بدن و بویژه خون فرد مبتلا بطور مستقیم و یا غیر مستقیم با خون ، پوست آسیب دیده و یا مخاط بخصوص مخاط چشم ، دهان و دستگاه تناسلی فرد سالم مواجه شود ، رفتاری پرخطر و غیر بهداشتی محسوب میگردد . از مهمترین و شایعترین رفتارهای غیر بهداشتی میتوان به خالکوبی و تاتو با سوزن و یا انجام اقداماتی برای محو آنها از پوست بدن -  روابط جنسی نامطمئن و بی بندو بار -  اعتیاد به مواد مخدر و بویژه اعتیاد تزریقی  - اقدامات پزشکی و دندانپزشکی توسط افراد غیر مجاز و یا در مراکزی که مجوز مربوطه را از مراجع قانونی برای احراز صلاحیت افراد ، اماکن و روشهای مورد نظر ندارند– مراجعه به آرایشگاههای نامطمئن و دوره گرد – حجامت -  تماس بی ملاحظه با افراد آلوده و یا بیمار و همچنین  هر اقدام غیر بهداشتی که منجر به آسیب پوست و یا مخاط فرد گردد اشاره نمود .

 

فواید اهدای خون :

• دیگران را کمک خواهد کرد تا زنده و سالم بمانند
• من را کمک خواهد کرد که از سلامت عمومی جسمانی و نشاط روانی برخوردار باشم
• فرصتی است تا نقش موثر خویش را در حفظ و ارتقا سلامت جامعه ای که خود و خانواده ام عضوی از آن هستیم ایفا نمایم
• موجب کاهش بروز سکته های قلبی و تعدیل غلظت خون در من میشود
• ضروری است چون نیاز به خون همیشه هست و خون جایگزینی ندارد
• فرصتی است تا مورد بررسی های پزشکی قرار گیرم
• به وقت نیاز ، انتظاری است که از دیگرانی که سالم هستند داریم
• به وقت سلامت ، وظیفه ای است که در قبال دیگرانی که بیمار هستند داریم
• مجالی است تا از خدمات مشاوره ای و اطلاعات مرتبط با سلامتی بهره مند گردم
• پایبندی به ارزشهای والای دینی ، انسانی و اخلاقی است
• توفیقی است برای شکر نعمت سلامتی
• با تامین فراورده های سالم خونی  سهیم شدن در خود کفایی ملی است
• نشان مسئولیت پذیری ، همیاری ، توسعه و تعهد اجتماعی است
• امکانی همگانی و همیشگی برای متمایز بودن است

 

کل مراحل اهدای خون ( پذیرش – معاینه پزشکی – خونگیری – استراحت و پذیرایی )  حدود 45 دقیقه طول میکشد . تصور اینکه صرف یکساعت وقت و اهدای اندکی از خون میتواند جان چند نفر را نجات دهد ، آن صرف وقت با وجود تمام گرفتاریهای روز مره به آن احساس خوب کمک به همنوع و جلب رضایت حق تعالی حقیقتا می ارزد .

به خاطر آوریم که زندگی انسان های بسیاری به اهدای خون وابسته است . اهدای خون فرصتی برای شکر نعمت سلامتی است. نیاز به خون همیشه هست و نیکوکاری و ایثار همیشه با اجر و ثواب خالق نیکی ها همراه میباشد.

همه شایسته شانسی دیگرند  و هر روز می تواند روز اهدای خون باشد

اهداکنندگان قهرمان خون ازشما متشکریم

 

نویسنده : دکتر علی حسنی – مسئول دفتر برنامه ریزی ، جذب و نگهداری اهداکنندگان انتقال خون خراسان رضوی