هپاتيت بي در انتقال خون
هپاتيت بي در انتقال خون
انتقال خون اگر چه يک روش درماني نجات بخش است ولي در عين حال مانند ساير روشهاي در ماني ممکن است منجر به عوارض زودرس يا تأخيري شده و خطر انتقال عفونت هاي وابسته مانند HIV ، ويروس هپاتيت و عفونتهاي باکتريال را به دنبال داشته باشد . ويروس ها در انتقال عفونتهاي منتقله از طريق فراورده هاي خوني اهميت زيادي داشته و به همين دليل جزء تفکيک ناپذير علم انتقال خون مي باشند. تهيه خون سالم بدون شناخت و آگاهي از ويروس ها ي قابل انتقال از طريق خون و فراورده هاي خوني امکان پذير نمي باشد . يکي از اين ويروسها ويروس هپاتيت بي است.اين ويروس عامل بروز بيماري هپاتيت بي در انسان است . اين ويروس در کبد جايگزين شده و بعد از تکثير وارد جريان خون مي شود. سير بيماري از يک عفونت حاد تا بيماري مزمن متفاوت مي باشد .در جهان بيش از 350 ميليون نفر به اين ويروس آلوده اند . در ايران 7/1 % جمعيت عموميناقل اين ويروس هستند .
مهم ترين راههاي انتقال ويروس شامل موارد زير است :
1- انتقال از مادر آلوده به ويروس هپاتيت "بي" به نوزاد : در مناطق با شيوع بالا اهميت داشته و بطور عمده هنگام تولد روي مي دهد.
2- تزريق خون يا فراورده هاي خوني آلوده : از آنجائيکه امروزه تمام خونهاي اهدايي در سازمانهاي انتقال خون و از جمله در سازمان انتقال خون ايران از نظر هپاتيت "بي" آزمايش مي شوند ، احتمال انتقال از اين راه به ندرت رخ مي دهد .
3- تماس پوست آسيب ديده يا مخاط چشم و دهان با خون ويا ترشحات آلوده به ويروس : در مناطق با شيوع متوسط از جمله در موارد زير :
- استفاده مشترک از وسايل شخصي برنده که امکان آلودگي به خون دارند ، ازقبيل قيچي، تيغ، ناخن گير ، مسواک،برسهايي با دندانه تيز، ماشين اصلاح، کيسه هاي زبر حمام و . . . در بين افراد خانواده اي که در آن يک فرد آلودهبه ويروس وجود دارد .
- انجام اعمالي مانند خالکوبي، حجامت، تاتو، ختنه، سوراخ کردن گوش، جراحيهاي کوچک و اقدامات دندانپزشکي در مراکز غير مجاز و مراکزي که از وسايل غير بهداشتي استفاده مي کنند يا وسايل خود را با روش هاي صحيح ضدعفوني نمي کنند.
- استفاده از سرنگهاي تزريقي مشترک بخصوص در ميان معتادان تزريقي
- فرو رفتن سوزن آلوده به داخل پوست و همچنين پاشيده شدن خون آلوده به مخاط چشم بويژه در ميان کارمندان مراکز درماني و بهداشتي
4- انتقال از طريق تماس جنسي با فرد آلوده: خطر انتقال آلودگي در زندگي زناشويي سالم، بسيار ضعيف (کمتر از 5%) است. اين راه انتقال بخصوص در ميان افراديکه تماسهاي جنسي خارج از چهار چوب زناشويي ارند اهميت دارد .
ويروس هپاتيت "بي" دراثر تماسها و ارتباطات معمول روزانه مانند صحبت کردن، دست دادن، درآغوش گرفتن و .. منتقل نمي شود. کار کردن در يک مکان، استفاده از رختخواب و لباس مشترک، استفاده از حمام عمومي و استخر خطري جهت انتقال اين ويروس ندارند. همچنين آلودگي به ويروس از طريق ظروف غذايي که تميز شسته شوندو همچنين مواد غذايي نيز صورت نمي گيرد.
عوارض و پيش آگهي ويروس هپاتيت بي از يک وضعيت ناقل غير فعال تا بروز نارسايي کبدي متغير مي باشد ، در اکثر موارد يک سازش و همزيستي بين ويروس و سيستم دفاعي بدن بوجود مي آيد که باعث مي شود ويروس در حالت نهفته (بدون ايجاد آسيب کبدي) تا آخر عمر در بدن باقي بماند . اين افراد ناقلين سالم ويروس هستند که خطر بالقوه اي براي انتقال ويروس به ديگران خواهند بود . در تعداد کمي از ناقلين (در ايران 3% ناقلين ) ، ويروس ممکن است مجددا شروع به فعاليت کند.
عوامل متعددي شامل مصرف الکل ، عفونت همزمان با ساير ويروسها ؛ کبد چرب و بيماريهاي متابوليک کبد مي توانند باعث تشديد عوارض کبدي گردند. افراد ناقل ويروس جهت بررسي وضعيت فعاليت ويروس و عملکرد کبد خود بايد تحت نظر پزشک قرار گيرند.
جهت کنترل انتقال هپاتيت بي بايد به نکات زير دقت کرد :
1- واکسيناسيون (به خصوص افراد خانواده ناقلين و نيز کارمندان مشاغل پزشکي ) و سپس اندازه گيري آنتي بادي ضد ويروس براي بررسي مناسب بودن پاسخ بدن به واکسن
2- رعايت احتياطات استاندارد شامل عدم استفاده ازلوازم شخصي ديگران شامل لوازم آرايش ، لوازم حمام و بويژه عدم استفاده مشترک از اجسام تيز و برنده – پرهيز از اقدامات پزشکي و دندانپزشکي غير مجاز و نامطمئن مانند خالکوبي ، حجامت ، سوراخ کردن گوش ، تزريقات - جلوگيري از تماس پوست آسيب ديده يا مخاط چشم و دهان با خون و ترشحات آلوده – جلوگيري از تماس جنسي نامطمئن
3- رعايت احتياطات بهداشتي بويژه در مشاغل پزشکي مانند شستشوي مرتب دست با آب و صابون و استفاده از تجهيزات ايمني ضمن تماس با بيماران يا افراد ناقل ويروس
4- پيگيري افراد در زمان تماس با آلودگي و بعد از تماس با آلودگي
5- عدم اهداي خون و يا اهداي عضو توسط افراد ناقل ويروس . همچنين ناقلين ويروس لازم است حتما در مراجعه به آرايشگاهها و مراکز پزشکي و دندانپزشکي ناقل بودن خويش را به اطلاع برسانند تا اقدامات لازم پيشگيرانه براي ساير مراجعه کنندگان صورت گيرد .
چند نکته مهم :
- ناقلين هپاتيت "بي" ميتوانند ازدواج کنند اما همسر آنان بايد دوره کامل واکسيناسيون هپاتيت "بي" را انجام داده و از تاثير مناسب واکسن مطمئن شود.
- خانم هاي ناقل هپاتيت "بي" مي توانند باردار شوند ، اما لازم است با انجام اقدامات مناسب از انتقال ويروس به نوزاد جلوگيري کرد ( نوزاد علاوه بر واکسيناسيون بايد ايمونوگلوبولين اختصاصي ضد هپاتيت "بي" را دريافت کند). شير دادن به کودک بلامانع است .
- براي ضد عفوني کردن وسايل و لباسهاي آلوده به خون ، مي توان پس از تميز کردن لکه هاي خون انها را به مدت 30 دقيقه درمحلول ضد عفوني (براي مثال وايتکس رقيق شده با نسبت يک قسمت وايتکس،ده قسمت آب) و يا 5 دقيقه در آب جوش قرار داد.
- ويروس در ترشحات دهاني و بزاق وجود دارد و بندرت هنگام عطسه و سرفه ممکن است با ورود به مخاط يا پوست آسيب ديده افراد سالم ، سبب انتقال بيماري شود لذا پوشاندن دهان هنگام سرفه و عطسه تاکيد ميگردد .
- افراد ناقل ويروس هپاتيت " بي " محدوديتي در رژيم غذايي نداشته و ميتوانند از همه نوع مواد غذايي با رعايت اعتدال استفاده نمايند .
افراد ناقل هپاتيت " بي " در هر زمان که بدليل غلظت بالاي خون يا به توصيه پزشک نياز به کاهش ميزان خون داشتند ، لازم است حتما با آگاه ساختن پزشک انتقال خون ، راهنمايي هاي لازم را براي انجام فصد درماني دريافت نموده تا ضمن انجام اقدام بموقع درماني براي آنان . از گسترش احتمالي آلودگي به ديگران جلوگيري گردد .
در صورتيکه تشخيص آلودگي به هپاتيت " بي " در جريان اهداي خون صورت گيرد ، کليه فراورده هاي آلوده از سيستم نگهداري و توزيع حذف و با روشهاي ايمن معدوم ميگردند . واحد مشاوره انتقال خون جهت حفظ و ارتقا سلامت سيستم تهيه فراورده هاي خوني و نيز سلامت عمومي جامعه ، به اهداکننده مورد نظر مستقيما اطلاع رساني نموده و اين افراد پس از هماهنگي هاي لازم ، در مراجعه به واحد مشاوره انتقال خون توسط پزشک ، اطلاعات مربوطه را جهت پيشگيري و پيگيريهاي بعدي ، دريافت خواهند نمود . اين افراد براي هميشه از اهداي خون معاف ميگردند .
تاليف : دکتر فرحناز طهرانيان روابط عمومي انتقال خون خراسان رضوي
ويرايش : دکتر علي حسني
