مقاله ها

هزینه پنهان

سامانه جدید مالیاتی کشور سرانجام پس از سال ها رونمایی شده است و این امید را بوجود آورده که اخذ مالیات به روش علمی تر و عادلانه تر، مردم را بیشتر همراه کند و این مزار مالیاتی سنتی سامان نیکویی بیابد که پیشرفت و توسعه کشور به درستی به این رکن رکین وابسته است.
این مقاله می کوشد با دید خیرخواهانه برخی از نکات مغفول مانده را مطرح کند تا با اصلاح ساختاری سیستم، نیل به اهداف پیش‌بینی شده زودتر و بهتر تحقق گردد.
روش نوین در اساس بر شفاف کردن درآمدها و هزینه ها مبتنی است. از طرفی با بهم پیوستن سامانه های مالی کشور مثل بانک ها و سازمانهای بیمه گر و ثبت اسناد تلاش شده است مجاری ایجاد درآمد شناسایی و احصا گردد و از طرف دیگر مودی مالیاتی با ارائه هزینه های خود که طبعاً در جهت اختفای آن برنخواهد آمد درآمد واقعی و خالص خود را روشن می نماید و این مبنای پرداخت مالیات خواهد شد.
 نکته مورد بحث این سطور، بررسی دقیق تر هزینه های شاغلین پزشکی نسبت به سایر فعالان اقتصادی می‌باشد که می کوشم در مثال زیر آن را به ذهن متبادر نمایم.
در فرض ما دو برادر در هجده سالگی وارد عرصه اجتماعی می شوند و یکی در یک منطقه ارزان قیمت با کمک پدر فروشگاهی دایر می کند و دیگری به رشته طب وارد می شود.
مسیر برای برادر اول آرام و یکنواخت پیش خواهد رفت. ایشان با تلاش و کوشش فروشگاه خود را اداره می کند. در همان منطقه مشتریان خود را می یابد و حفظ می کند و در طول زمان فروشگاه خود را کمی گسترش می دهد و با کمک همسر و فرزندان خود ساعات طولانی کار پوشش داده و همزمان با گسترش فروشگاه می تواند برای فرزندان خود نیز کار ایجاد کند و در شصت سالگی فروشگاه او توسط فرزندان و شاید کارمندان اداره شود و او فقط به نظارت عالیه می پردازد و از دوران سالمندی برای سفر و زیارت استفاده می کند و هنگامی که در 75 سالگی از این جهان رخت برمی بندد احتمالاً غیر از گذراندن زندگی ماترک زیر را بجا گذاشته است:
 (1) فروشگاهی که صاحب نام و اعتبار پنجاه و پنج ساله است و امکان گسترش هم دارد.
(2) فرزندانی که با اشتغال در این فروشگاه دغدغه جستجوی کار ندارند.
 (3) همسری که با داشتن سهمی در این فروشگاه مابقی عمر خود را با آبرومندی خواهد گذراند و محل نگرانی برای همسر خود نخواهد بود.
و اما برادر دیگر.
 او با دو سال تلاش در بیست سالگی وارد دانشگاه طب می شود. در 27 سالگی پزشک عمومی است. با دو سال تلاش وارد دوره تخصص می شود و در 33 سالگی با تخصص جراحی فارغ التحصیل می گردد. چهار سال را به خدمت سربازی و طرح نیروی انسانی اعزام می شود و در شرایط نرمال در 37 سالگی با کمک پدرش اقدام به تاسیس یک مطب می نماید.
 او در تمام این سالها از کمک های مالی خانواده و شاید برادرش استفاده کرده و به آنها دین فراوان دارد. پس از افتتاح مطب از نظر اقتصادی شکوفا می شود و درآمد خوبی را بدست می آورد و بطور طبیعی می تواند 25 سال یعنی تا شصت و چند سالگی به فعالیت جراحی موفق خود ادامه دهد. پس از آن کهولت سن او را از جراحی باز می دارد و حتی اگر قانون ممانعتی ایجاد نکند (در بسیاری کشورها قانوناً امکان ادامه کار وجود ندارد) دیگر بیماران به پیرمردی مو سفید اطمینان نمی کنند و او به ناچار جراحی را رها کرده و شاید در مطب به ویزیت سرپایی ادامه دهد.
اگر ایشان نیز در 75 سالگی رحلت کنند چه ماترکی خواهند داشت؟
 (1) نام نیک که ارزش اقتصادی ندارد
 (2) مطب ایشان هرچه پر رونق بوده است "برند"ی نیست که فرزندان بتوانند پس از پدر از آن استفاده اقتصادی کنند
 (3) فرزندان او گرچه از اعتبار پدر در طول حیات استفاده کرده اند اما این اعتبار برای آنها شغل ایجاد نمی کند.
حال با مقایسه دو برادر به تفاوت هزینه های اقتصادی آنها می پردازیم:
1-    برادر پزشک تا 37 سالگی هزینه کرده است و تولید نداشته و در این فقره نوزده سال از برادر دیگر عقب تر است.
2-    عمر مفید کاری او 25 سال نسبت به 55 سال از نصف هم کمتر است.
3-    قسمتی از تلاش برادر کاسب در ایجاد برند فروشگاه و شغل برای فرزندان ذخیره شده است اما برادر پزشک برای بدست آوردن همین چیزها هزینه های گزافی را باید بپردازد.
این البته ندیده گرفتن ارزش خدمات پزشکی و اعتبار اجتماعی و نام نیک آن در این جهان و انشالله جهان دیگر نیست و فقط عطف توجه به این مقوله است که بررسی هزینه های ریالی این پزشک (که چیز قابل توجهی هم نیست و شامل لوازم تحریر و لوازم معاینه و ... می باشد) و ندیدن هزینه های پنهان این خدمت معنوی تا چه حد می تواند گمراه کننده باشد.
در پایان به نظر می رسد که شاید راهکارهایی هم برای در نظر گرفتن این هزینه ها وجود داشته باشد مثلاً اگر طول عمر کاری این دو برادر را باهم مقایسه کنیم می توان به ضریب تقریبی 3 رسید یعنی با توجه به کوتاهی دوره فعالیت حرفه ای پزشک و مقایسه آن با حرف دیگر می توان با اعمال یک ضریب محاسبه شده و مورد توافق، این دو عرصه را بهم نزدیک کرد.
یا در مورد ما ترک افراد نیز می توان ضریب دیگری را در درآمد یا هزینه اعمال کرد که به عدالت مالیاتی نزدیک شده باشد.
در پایان با یادآوری مجدد اینکه ایجاد یک نظام مالیاتی مستحکم از ارکان توسعه کشور و بسیار ضروری و میمون است، هدف این نوشتار را کمک به شفافیت و عدالت مالیاتی که در استقرار و پابرجایی این نظام جدید ضروری می باشد اعلام می داریم و خردمندان و صاحب نظران را به ورود به این عرصه و شفاف سازی هرچه بیشتر آن فرا می خوانیم.