مقاله ها
خودکشی یک پدیده چندوجهی است
خودکشی یک پدیده چندوجهی است
دبیر شورای‌عالی نظام‌پزشکی خودکشی را یکی از مسائل جدی و غم‌انگیز در جوامع مختلف خوانده و گفت: خودکشی یک پدیده اجتماعی چندبعدی است که به شکل عمده تحت‌تأثیر عوامل مختلف قرار می‌گیرد.
به گزارش روابط عمومی سازمان نظام پزشکی مشهد، دکتر محمدرضا جباری همچنین بیان کرد: افزایش آمار خودکشی در گروه پزشکی، نشان‌دهنده این است که پزشکان هم با وجود داشتن دانش و تجربه، درگیر مسائل روانی و اجتماعی می‌شوند و به‌تعبیری نشان می‌دهد که مشکلات سلامت روان و فشارهای شغلی حتی دامن‌گیر افرادی می‌شود که به درمان دیگران مشغول هستند. این مسئله به‌خصوص در ایران، نگران‌کننده‌تر است؛ چون پیچیدگی‌های بیشتری دارد. خودکشی پزشکان، نتیجه تلاقی عوامل مختلفی است .
*انتظارات و فشار روانی زیاد
وی درباره موضوع توقع‌ها و فشار روانی زیاد تحمیل‌شده به پزشکان گفت: پزشکان، به‌ویژه دستیاران و نخبگان حوزه پزشکی، از زندگی و شغل خود انتظارهایی دارند. این انتظارات نه‌تنها شامل دستیابی به موفقیت‌های بالینی و علمی، بلکه شامل برقراری تعادل بین زندگی شخصی و حرفه‌ای نیز می‌شود که اگر برآورده نشود، به فشار منجر می‌شود و این فشارها به افسردگی، اضطراب و احساس ناتوانی و درنهایت به تقویت فکر خودکشی می‌انجامد.
*فشار کاری زیاد
دبیر شورای‌عالی نظام‌پزشکی افزود: پزشکان به‌خصوص دستیاران پزشکی و پزشکان جوان در معرض بار کاری سنگین قرار دارند. این بار کاری شامل شیفت‌های طولانی و متعدد، اضافه شیفت کاری و به‌کار بردن مقررات نامعقول و سختگیرانه داخلی است. همچنین در بعضی بیمارستان‌ها تعداد بیماران، بیشتر از ظرفیت مراکز درمانی است و این فشارهای مرتبط با درمان بیماران، به خستگی روانی و جسمی و عوامل استرس‌زا تبدیل می‌شود.
*عملکرد سیستم تولیت درمان و حمایت نکردن سازمانی
دکتر جباری بیان کرد: بیشتر پزشکان احساس می‌کنند تولیت بهداشت و درمان و سازمان‌های مرتبط از آن‌ها حمایت کافی نمی‌کنند. بی‌توجهی و عدم حمایت کافی مسئولین حوزه سلامت و گاهی نگرش منفی آن‌ها به مشکلات و فشارهایی که جامعه پزشکی با آن دست‌به‌گریبانند، احساس نا امنی و ارزشمند نبودن را دربین این افراد افزایش می‌دهد. علاوه‌بر این، نظام سلامت در کشور با مشکلاتی همچون کمبود منابع و تجهیزات و ناکارآمدی در مدیریت روبه‌روست که همه این‌ها به افزایش فشار بر پزشکان دامن می‌زند.
*فضای فرهنگی و اجتماعی
عضو هیات‌مدیره سازمان نظام‌پزشکی مشهد گفت: فضای یأس و نا امیدی در جامعه که در سال‌های اخیر شدت یافته است، همراه با احساس عدم امنیت‌خاطر و مطمئن‌نبودن به آینده، می‌تواند بر روحیه افراد تأثیر بگذارد و احساس نا امیدی و بی‌امیدی را تقویت کند. پزشکان، ازیک‌سو باید ارزش‌ها و مسئولیت‌پذیری را که در طول سال‌ها تحصیل و آموزش به‌دست آورده‌اند، حفظ کنند و از سوی دیگر با واقعیت‌هایی مانند نادیده انگاشتن و بی‌حمایتی روبه‌رو هستند. اگر فرهنگ و حمایت ترغیب‌کننده‌ای برای زندگی بهتر و پذیرش شرایط شغلی نباشد، فقدان این حمایت و درک اجتماعی، می‌تواند مولفه های مؤثر مقابله با افکار منفی و استرس را کاهش دهد.
*نارضایتی و نا امنی شغلی
دکتر جباری از دیگر عامل‌های اثرگذار در بروز و ظهور و افزایش میزان خودکشی پزشکان و دستیاران تخصصی پزشکی را نارضایتی از شغل دانسته و گفت: این نارضایتی از شغل و بی‌توجهی به ارزش‌های حرفه‌ای در پزشکی، احساس نا امنی در پزشکان تقویت می‌کند. نا امنی شغلی می‌تواند از عوامل مختلفی مانند ناتوانی در مقابله با شرایط ناپایدار اقتصادی، فقدان تامین حداقل های معیشتی و کافی‌نبودن حقوق پزشکان و... نشات گرفته باشد که فشار روانی را بر جامعه پزشکی بیشتر می‌کند.
*تعادل نداشتن میان کار و زندگی و عوامل اقتصادی
وی افزود: ایجاد تعادل بین کار و زندگی برای پزشکان، ممکن است مشکل باشد؛ زیرا زمان کافی برای استراحت و وقت‌گذرانی با خانواده و دوستان را ندارند. درکنار این موضوع باید به نقش عوامل اقتصادی هم توجه کرد. این عوامل باعث افزایش فشارهای روانی و اجتماعی بر پزشکان می‌شود و درنتیجه، به افزایش خطر خودکشی در بین این گروه از افراد می‌انجامد.شرایط اقتصادی نامساعد می‌تواند به‌عنوان یک عامل مهم بر فرآیند کاری پزشکان اثرگذار باشد؛ زیرا آن‌ها ممکن است با بدهی‌های مالی و تنگنا‌های مالی متعددی روبه‌رو شوند، ازاین‌سو افزایش هزینه‌های مطب‌داری و مدیریت موسسه‌های درمانی در این سال‌ها در مقایسه با درآمد و درگیری در دین و بدهی، موجب افزایش استرس مالی، نگرانی درباره هزینه‌های زندگی و کاهش توانایی خدمات‌دهی مطلوب و افزایش قصور پزشکی می‌شود که درنتیجه، احساس ناتوانی و پیامدهای منفی آن را تقویت می‌کند.
*سیاست‌گذاری سلامت
عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور بیان کرد: بعضی‌وقت‌ها ناتوانی مشاهده‌شده در اصلاح سیاست‌ها برای تأمین امکانات و تسهیلات سلامت عمومی یا سیاست‌‌گذاری‌های اشتباه در اصلاح شرایط شغلی و مالی پزشکان که تعرفه و دستمزد یکی از آن‌هاست، به فشارهای بیشتری به پزشکان منجر می‌شود که درنهایت به سلامت آن‌ها آسیب می‌رساند.
*راهکار
دکتر جباری درباره راهکارهای حل این مسئله این‌طور توضیح داد: رویکردهای گسترده‌تری مانند توجه به عوامل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و اصلاح سیاست‌ها و شرایط شغلی و مالی، به کاهش خطر خودکشی درمیان جامعه پزشکی کمک می‌کند. یکی از این راهکارها، ارتقای شرایط کاری است. ایجاد شیفت‌های منظم، حذف اضافه‌کاری غیرضروری و بهبود شرایط کاری و توجه کافی به منزلت و کرامت حرفه پزشکی، بهبود درخور توجهی در وضعیت روانی پزشکان ایجاد می‌کند. تقویت سیاست‌های حمایتی سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی سلامت نیز در این‌باره اثرگذار است؛ سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی سلامت باید سیاست‌های حمایتی متناسب با نیازهای پزشکان را تدوین و اجرا کنند. پیش‌بینی برنامه‌های آموزشی و پشتیبانی روانی برای پزشکان، بهبود وضعیت روانی آن‌ها را سرعت می‌بخشد. همچنین آسان‌شدن دسترسی به خدمات روان‌شناختی و ایجاد فضاها و بسترهایی برای پزشکان به‌منظور مشاوره و درمان روانی آن‌ها بسیار موثر خواهد بود.
*توجه به سلامت روانی در آموزش پزشکی
دکتر جباری گفت: افزایش آگاهی در جامعه درمورد اینکه خودکشی یک مسئله پیشگیری‌شونده است، به کاهش این پدیده کمک می‌کند. همچنین نیاز به آگاهی عمومی درباره این واقعیت که پزشکان همانند سایر افراد از مشکلات روانی و فیزیکی رنج می‌برند، بسیار مهم است. این آگاهی باعث ایجاد محیطی حمایتی برای پزشکان می‌شود تا برای بهبود و حفظ سلامت خود سعی بیشتری کنند. توجه به سلامت روانی در آموزش پزشکی نیز ضروری است. به‌عنوان قسمتی از آموزش پزشکی، باید به آموزش مهارت‌های مدیریت استرس و ارتقای سلامت روانی پزشکان، توجه ویژه کرد و درنهایت، توانمندسازی اقتصادی از ضرورت‌هایی است که باید به آن توجه کرد. حمایت‌های حداقلی در زمینه اصلاح معیشت و ارتقای وضعیت اقتصادی باتوجه‌به استانداردهای موجود و ارائه مشاوره‌ها و پشتیبانی‌های اقتصادی به پزشکان، به بهبود شرایط کاری و روانی جامعه پزشکی کمک می‌کند.
